فلج خواب یا بختک چیست؟ + روش درمان
شاید یکبار در طول زندگی خود آن را تجربه کرده باشید. فلج خواب یا بختک چیست؟ فلج خواب به ناتوانی در حرکت دادن بدن درست در زمان به خواب رفتن یا بیدار شدن فرد اشاره دارد. در طول یک حمله فلج خواب، فرد کاملاً هشیار و قادر به تنفس است، با این حال احساس فلج شدن می‌کند و ممکن است دچار توهم شود. در حالی که حملات فلج خواب کوتاه هستند و خطرناک محسوب نمی‌شوند، ترس مرتبط با این وضعیت می‌تواند منجر به اضطراب شود و کیفیت خواب فرد را تحت تأثیر قرار دهد. خوشبختانه افرادی که فلج خواب را تجربه می‌کنند، می‌توانند اقداماتی برای به‌حداقل‌رساندن اثرات این وضعیت انجام دهند. ما نگاهی دقیق‌تر به فلج خواب، از جمله علل، علائم، درمان‌ها و چگونگی کاهش خطر این نوع از حمله خواب می‌اندازیم. با ما با مطلب چیستی فلج خواب و روش درمان بختک همراه باشید.
فلج خواب یا بختک چیست؟
فلج خواب یا بختک یک پاراسومنیا یا همان خواب پریشی است که گروهی از اختلالات خواب است که شامل تجربیات غیرعادی در هنگام خواب یا در حال گذار بین بیداری و خواب است.
در طول شب هنگام خواب، افراد چندین چرخه خواب را پشت سر می‌گذارند که هرکدام شامل چهار مرحله خواب است. یکی از این مراحل که حرکت سریع چشم (REM) نامیده می‌شود، دوره‌ای است که در آن تنفس سریع و نامنظم می‌شود، ضربان قلب افزایش می‌یابد و چشم‌ها به‌سرعت به عقب و جلو حرکت می‌کنند. درعین‌حال بسیاری از ماهیچه‌های بدن به طور موقت فلج می‌شوند.
افرادی که به خواب فرو رفته‌اند اغلب در طول این مرحله خواب رؤیاهای واضحی دارند و کارشناسان معتقدند که فلج موقت عضلات در طول خواب REM ممکن است مانع از تحقق رؤیاهای آن‌ها شود.
فلج خواب زمانی رخ می‌دهد که جنبه‌های خواب REM حتی پس از بیدار شدن فرد ادامه یابد. اگر چه خواب‌آور کاملاً هشیار است، اما حرکات چشم، الگوهای تنفسی، ضربان قلب و فلج عضلانی که مشخصه خواب REM است، برای چند ثانیه تا چند دقیقه ادامه می‌یابد.
حال بختک چقدر شایع است؟ در حالی که برآوردها متفاوت است، کارشناسان بر این باورند که تا ۲۰ درصد از جامعه ممکن است گاهی دچار فلج خواب شوند. فلج خواب اغلب بین ۱۴ تا ۱۷ سالگی آغاز می‌شود، اما می‌تواند در هر گروه سنی رخ دهد. حملات فلج خواب در افراد مبتلا به نارکولپسی (حمله خواب)، یک اختلال خواب که بر توانایی مغز در تنظیم چرخه خواب و بیداری و همچنین در افراد با شرایط خاص سلامت روان تأثیر می‌گذارد، شایع‌تر است.
بیشتر بخوانید: آپنه خواب یا تنگی نفس در خواب
انواع فلج خواب
فلج خواب ممکن است نشانه‌ای نادر و مستقل باشد یا ممکن است به بیماری دیگری مربوط باشد. محققان به‌طورکلی فلج خواب را به دودسته تقسیم می‌کنند.
- فلج خواب عودکننده مستقل: اختلال خوابی قابل تشخیص است که شامل چندین حمله فلج خواب است که نمی‌توان آن را به علت دیگری مانند اختلال خواب، شرایط پزشکی یا دارو نسبت داد.
- فلج خواب مرتبط به بیماری دیگر: فلج خواب نیز ممکن است نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای باشد. بسیاری از اختلالات خواب می‌توانند باعث فلج خواب شوند، مانند شرایط خاص سلامت روان، مسائل پزشکی، داروها و استفاده از برخی داروهای غیرقانونی.
آیا فلج خواب خطرناک است؟
حتماً برایتان سوال شده است آیا فلج خواب یک مشکل جدی است؟ عوارض فلج خواب چیست؟ اگر چه حملات فلج خواب می‌توانند ترسناک باشند، اما خطرناک نیستند. حملات معمولاً کوتاه هستند و فرد به‌سرعت توانایی حرکت خود را به دست می‌آورد. هیچ عارضه شناخته شده یا مشکلات پزشکی طولانی مدت که ناشی از فلج خواب باشد، وجود ندارد.
اگر چه خواب آلودگی در طول یک حمله فلج خواب بی‌خطر است، اما این تجربه می‌تواند نگران کننده باشد و منجر به اضطراب شود. ترس همراه با فلج خواب ممکن است در صورت عدم درمان به یک اختلال اضطرابی تبدیل شود. اضطراب می‌تواند به خواب بی‌کیفیت کمک کند که در این صورت ممکن است به حملات بیشتری از فلج خواب منجر شود.
برداشت‌های مختلف از فلج خواب
برداشت از فلج خواب در فرهنگ‌های مختلف متفاوت است، با این حال موضوعات مشترکی از مکانی به مکان دیگر وجود دارد. بسیاری از فرهنگ‌ها از یک عنصر فراطبیعی مانند روح، شیطان یا بختک که در ایران معروف شده است، در اتاق به‌عنوان علت توهمات و دیگر علائم فلج خواب یاد می‌کنند.
در چین، فلج خواب را «ظلم ارواح» می‌نامند. در سراسر آلمان، همین تجربه ممکن است به‌عنوان «هگزندروچم» تعبیر شود که تقریباً به «جادوگران در حال عبور» ترجمه می‌شود. در مناطقی از ویتنام و لائوس، عبارت «روح فشار دهنده» احساس فشار قفسه سینه مرتبط با فلج خواب را توصیف می‌کند.
چه چیزی باعث فلج خواب می‌شود؟
محققان هنوز در تلاش برای درک علت فلج خواب یا بختک هستند. با این حال، تحقیقات نشان می‌دهد که فلج خواب می‌تواند با مسائل مختلفی مانند کم‌خوابی، اختلالات خواب و عوارض جانبی برخی داروها مرتبط باشد.
کارشناسان بر این باورند که برای بیشتر افراد، تجربه‌های مستقل فلج خواب ناشی از اختلال کمبود خواب است. افرادی که خواب کافی ندارند، به همراه افرادی با برنامه خواب نامنظم مانند کارگران شیفت، با احتمال بیشتری فلج خواب را تجربه می‌کنند.
افراد مبتلا به اختلالات خواب از جمله حمله خواب، اختلالات ریتم چرخه خواب و بیداری و وقفه تنفسی در خواب نیز ممکن است فلج خواب را تجربه کنند. شرایط سلامت روان نیز ممکن است نقش داشته باشد و افراد مبتلا به اضطراب، اختلال استرس پس از خواب و اختلال دوقطبی بیشتر مستعد بروز فلج خواب هستند.
فلج خواب نیز به استفاده از برخی مواد اعتیادآور مرتبط است. بسیاری از افراد از داروها و سایر موادی استفاده می‌کنند که خواب REM را سرکوب می‌کنند، مانند الکل، آمفتامین‌ها و داروهای ضدافسردگی. اگر این داروها به طور ناگهانی متوقف شوند، فرد به‌خواب‌رفته ممکن است افزایش ناگهانی در مرحله خواب REM را تجربه کند که می‌تواند باعث بروز یک حمله فلج خواب شود.
عوامل دیگری که ممکن است بر خطر تجربه فلج خواب فرد تأثیر بگذارند، عبارت‌اند از: سابقه خانوادگی و استرس. جالب اینکه تحقیقات نشان داده است که فلج خواب در افرادی که به پشت می‌خوابند، شایع‌تر است.
علائم بختک چیست؟
نشانه اصلی فلج خواب، ناتوانی در حرکت هنگام به خواب‌رفتن یا بیدارشدن است. فردی که فلج خواب را تجربه می‌کند بیدار است، اما قادر به صحبت‌کردن یا حرکت‌دادن بالاتنه، دست‌وپا یا سرخود نیست. تنفس معمولاً تحت‌تأثیر قرار نمی‌گیرد و حملات فلج خواب معمولاً چند ثانیه تا چند دقیقه طول می‌کشد.
بیش از ۷۵ درصد موارد فلج خواب شامل توهم است. توهمات اغلب دیداری و رؤیاگونه هستند، اما ممکن است شامل شنوایی، احساس یا حس مبهم حضور کسی در اتاق‌خواب نیز باشند. برای بسیاری از افراد، توهم می‌تواند ترسناک باشد و با میل به فرار همراه باشد. به‌طورکلی، توهمات مرتبط با فلج خواب را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد.
- توهمات متجاوز: شامل حس‌کردن، شنیدن، احساس‌کردن یا دیدن فردی خطرناک یا حضور دیگران در اتاق‌خواب است.
- توهمات بختک: شامل احساس فشار بر قفسه سینه است. این توهمات اغلب هم‌زمان با توهمات متجاوز رخ می‌دهند.
- توهمات سیستم وستیبولار: این توهمات مربوط به سیستم تعادلی بدن شامل احساسات خیالی حرکت یا تجربه خارج از بدن است.
درمان بختک چیست؟
فلج خواب چگونه درمان می‌شود؟ برای بیشتر افراد، فلج خواب یک اتفاق نادر است که نیاز به درمان ندارد. حملات کوتاه هستند و افراد پس از چند ثانیه یا چند دقیقه دوباره کنترل عضلات را به دست می‌گیرند. در حالی که حملات فلج خواب می‌توانند ترسناک باشند و اضطراب ایجاد کنند، ذاتاً خطرناک نیستند.
درحالی‌که هیچ درمانی وجود ندارد که بتواند حمله‌ای فعال از فلج خواب را متوقف کند، مطالعه‌ای مزیت بالقوه‌ای از ترکیبی از تکنیک‌های مدیتیشن و آرامش عضلانی را نشان می‌دهد. در برخی موارد، حمله‌ای فعال را می‌توان با توجه متمرکز یا با لمس یا صدای فرد دیگر متوقف کرد.
در افرادی که حملات منظم فلج خواب را تجربه می‌کنند، یا زمانی که علتی زمینه‌ای حملات پیدا می‌شود، گزینه‌های متعددی برای درمان وجود دارد. درمان‌ها عموماً بر شناسایی و درمان عوامل زمینه‌ای مانند کم‌خوابی، شرایط سلامت روان یا مسائل پزشکی تمرکز دارند.
مراجعه به پزشک مهم است؛ زیرا بدون پشتیبانی، افراد دچار فلج خواب ممکن است احساس شرم یا خجالت کنند. پزشکان می‌توانند اطمینان خاطر بدهند و درمان‌هایی را پیشنهاد دهند که ممکن است مفید باشد. در ادامه به راه های درمان بختک در خواب اشاره می‌شود.
- خواب: در اغلب موارد، فلج خواب با ازدست‌دادن خواب مرتبط است و بیدارشدن از تشک و بالش می‌تواند به کاهش خطر حملات آینده کمک کند. کیفیت تشک و بالش نیز اهمیت بالایی دارد.
- دارو: درحالی‌که ممکن است از چندین دارو برای درمان فلج خواب استفاده شود، شواهد محدودی در مورد فایده دارو وجود دارد.
- گفتاردرمانی (تاک تراپی): افراد مبتلا به فلج خواب ممکن است از صحبت‌کردن با متخصصی که می‌تواند به کاهش ترس و اضطراب ناشی از حملات کمک کند، بهره ببرند. متخصصان همچنین می‌توانند به هر بیماری زمینه‌ای سلامت روان بپردازند و درمان ساختاریافته‌تری ارائه دهند که بر بهبود عادات خواب و همچنین افکار و رفتارها تمرکز دارد.
چگونه از فلج خواب جلوگیری کنیم؟
اگر چه همیشه جلوگیری از بختک یا فلج خواب ممکن نیست، اما گام‌هایی وجود دارد که افراد می‌توانند برای کاهش خطر آن‌ها بردارند. ازآنجاکه کم‌خوابی شایع‌ترین علت این وضعیت است، افراد می‌توانند با بهبود بهداشت خواب خود شروع کنند.
- به زمان خواب خود بچسبید: سعی کنید زمان ثابتی برای خواب رفتن به تشک و بالش خود و بیدارشدن در طول هفته از جمله آخر هفته‌ها داشته باشید.
- مراقب کافئین باشید: مصرف کافئین را قبل از خواب کاهش دهید، زیرا می‌تواند به خواب‌رفتن را دشوار کند و بر کیفیت خواب شما تأثیر منفی بگذارد.
- شام را زود بخورید: از خوردن یک وعده غذایی بزرگ قبل از خواب خودداری کنید. اگر هنگام خواب گرسنه هستید، به‌جای آن میان‌وعده‌ای سبک را امتحان کنید.
- خواب از خواب ریلکس کنید: برخی فعالیت های آرامش بخش را قبل از خواب برنامه ریزی کنید که می توانند به شما در آرام گرفتن و آماده شدن برای خواب کمک کنند. حمام گرم، خواندن کتاب یا مجله یا گوش دادن به موسیقی ملایم را در نظر بگیرید.
یکی از مهم‌ترین گام‌ها برای جلوگیری از فلج خواب، صحبت‌کردن با پزشک است. یک پزشک می‌تواند در توضیح فلج خواب، ارائه پشتیبانی، بررسی شرایط زمینه‌ای سلامتی و ارائه توصیه‌هایی در مورد چگونگی بهبود عادات خواب کمک کند.
نتایج جستجو:
